Ξάνθης, νομός

Διοικητική διαίρεση της Θράκης. Καλύπτει το δυτικό τμήμα της. Συνορεύει στα Δ με τους νομούς Καβάλας και Δράμας, στα Β με τη Βουλγαρία και στα Α με τον νομό Ροδόπης, ενώ στα Ν βρέχεται από το θρακικό πέλαγος. Έχει έκταση 1793 τ. χλμ. και πληθυσμό 91.063 κατ. και υπάγεται στην περιφέρεια Ανατ. Μακεδονίας και Θράκης. Διοικητικά υπάγονται σε αυτόν 6 δήμοι και 4 κοινότητες. Πρωτεύουσα είναι η πόλη Ξάνθη (βλ. λ.). Μορφολογία, υδρογραφία, κλίμα. Το ανάγλυφο του ν. Ξ. όπως άλωστε και oλόκληρης της Θράκης, κυριαρχείται από τη μεγάλη οροσειρά της Ροδόπης (βλ. λ.), της οποίας φτάνει εδώ το δυτικό τμήμα και καταλαμβάνει το βόρειο τμήμα του νoμού, με ψηλότερη κορυφή το Γυφτόκαστρο (1.827 μ.), στην οροσειρά της Κούλας, στο όριο των νομών Ξάνθης και Δράμας, στα σύνορα με τη Βουλγαρία. Στα Α η οροσειρά χαμηλώνει βαθμιαία ως τα όρια του νομού Ροδόπης, από όπου αρχίζει, με το Παπίκι (1.483 μ.), η ανατολική Ροδόπη. Η οροσειρά της Κούλας διακλαδίζεται και στα Ν, σχηματίζοντας, στο δυτικό τμήμα του νομού, τις κορυφές Χαϊντού (1.525 μ.), Αχλάτ Τσαλ (1.400 μ.) κ.ά., για να καταπέσει τελικά απότομα στην πεδιάδα της Ξάνθης, που φτάνει έως τη θάλασσα. Η πεδιάδα αυτή έχει και λοφώδεις περιοχές. Η πεδιάδα, βύθισμα άλλοτε, που γέμισε με τις προσχώσεις του Νέστου και άλλων μικρών ποταμών και χειμάρρων με αποσαρθρωμένα υλικά της Ροδόπης, αποτελεί το δυτικό τμήμα της πεδιάδας της Θράκης και καλύπτει όλο το νότιο τμήμα. Βασικό υδρογραφικό στοιχείο του νομού είναι ο Νέστος (βλ. λ.), που εισέρχεται από τον νομό Δράμας στον ν. Ξ., από τη Σιδηρόπετρα, κατευθύνεται στα ΝΑ διασχίζοντας το βορειοδυτικό τμήμα του νομού και μετά, αφού διαγράψει μια καμπύλη, κατευθύνεται στα Ν καθορίζοντας τα όρια των νομών Ξάνθης και Δράμας και εκβάλλει στο Αιγαίο πέλαγος απέναντι από τη Θάσο. Το κέντρο του νομού διαρρέει ο μικρός ποταμός Ξάνθης, που διασχίζει την πρωτεύουσα και εκβάλλει στη Βιστονίδα λίμνη. Το βορειοανατολικό τμήμα του νομού αποχετεύει ο Κομψάτος (Κουρού), ο οποίος εισέρχεται έπειτα στον νομό Ροδόπης και τελικά εκβάλλει και αυτός στη Βιστονίδα. Στα όρια των νομών Ξάνθης και Ροδόπης βρίσκεται η Βιστονίδα, μοναδική λίμνη της Θράκης, η οποία κλείνεται από τη θάλασσα (Πόρτο Λάγο) με ένα προσχωσιγενές βέλος που αφήνει μια στενή δίοδο, από την οποία επικοινωνεί με τη θάλασσα και γι’ αυτό είναι αλμυρή. Η ακτογραμμή είναι ομαλή, χαμηλή και αλίμενη. Το κλίμα του νομού είναι ήπιο σχετικά στη νότια παράκτια λουρίδα και τραχύ στο βορειότερο ορεινό τμήμα. Οικονομία. Η οικονομία του ν. Ξ. εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την καλλιέργεια της εκλεκτής ποικιλίας και ποιότητας ανατολικών καπνών. Εκτός από τα καπνά, το αγροτικό εισόδημα του νομού βασίζεται στα δημητριακά και στη ζωοκομία, προς την οποία σημειώθηκε αξιόλογη στροφή τα τελευταία χρόνια, με αύξηση του αριθμού των εγχώριων βελτιωμένων και ξενικών μεγάλων ζώων. Άλλη πηγή του αγροτικού εισοδήματος είναι τα δάση. Η βιομηχανία, που βασιζόταν αποκλειστικά σχεδόν στην επεξεργασία των καπνών και σε μικρή σιγαρετοβιομηχανία, ενισχύθηκε με μονάδες επεξεργασίας γαλακτομικών και άλλων αγροτικών προϊόντων, ενώ η λειτουργία εργοστασίου παραγωγής ζάχαρης συμβάλει στην αναδιάρθρωση των καλλιεργειών και στην ανάτυξη της ζωοκομίας. Τέλος, καταβάλλονται προσπαθείς για την ανάπτυξη του τουρισμού. Το χωριό Μύκη στο νομό Ξάνθης. Η Ξάνθη από ψηλά. Πλήθος νέων οικοδομών έχουν χτιστεί σε αντικατάσταση των παραδοσιακών που έδιναν ιδιαίτερο χρώμα στην πόλη. Η λίμνη Βιστονίδα, η μοναδική λίμνη της Θράκης, κλείνεται στο νότιο τμήμα από ένα προσχωσιγενή βραχίονα, τμήμα του οποίου φαίνεται στην φωτογραφία, με το ξύλινο γεφύρι του. Ο βραχίονας αυτός, το γνωστό κυρίως ως Πόρτο Λάγο, είναι σημαντικό αλιευτικό κέντρο της περιοχής. Γενική άποψη της Ξάνθης. Παλιό γεφύρι στον ποταμό Κομψάτο (Κουρού). Επεξεργασία καλαμποκιού: τα δημητριακά αποτελούν μια από τις βάσεις της οικονομίας του νομού. Μοναστήρι της Παναγίας Αρχαγγελιώτισας, κοντά στην Ξάνθη.